AİLE ORTAMI VE OKULDAKİ DEĞİŞKENLERİN BİREYİN ÖZSAYGI ALGISINA ETKİLERİ
Yetişkin-çocukluk süreci bir diğer adıyla ergenlik sürecinin en belirgin özellikleri aile ve okul ortamında kendini gösterdiği bilinen bir gerçek..
Ergen bireylerin özsaygılarının aile ve sınıftaki sosyal çevrelerini olumlu algılayışlarıyla ilişkili olduğunu, bu ilişkide özellikle aile ile ilgili değişkenlerin daha güçlü bir rol oynadığını söyleyebiliriz. Yapılan çalışmalarda başarı merkezli olmak açısından aileler incelendiğinde, bu açıdan düşük ya da yüksek algılanıyor olmalarının ergenin özsaygısını etkilemediği tespit edilmiştir. Özellikle, bağlılık, dışavurum, bağımsızlık, entellektüel/kültürel merkezli olma, değer/dinsel vurgu ve düzenleme konularında ailelerini yüksek olarak algılayan ergenlerin özsaygılarının da yüksek olduğu bulgulanmıştır. Bununla beraber, çatışma ve kontrol konusunda ailelerini yüksek algılayan ergenlerin özsaygılarının düşük olduğu tespit edilmiştir. Aynı çalışmalarda, okul ortamına da bakıldığında; katılım, grubun parçası olma, öğretmen desteği, düzen ve organizasyon, kuralların anlaşılır ve açık olması açısından yüksek algılanan sınıflara devam eden ergenlerin özsaygılarının yüksek olduğu bulunmuştur. Yine bu çalışmalarda, aile ile ilgili değişkenler ile sınıf ile ilgili değişkenlerin etkileri de karşılaştırılmıştır. Sonuçlara göre, aile ile ilgili tüm değişkenler etkili iken, sınıf ile ilgili sadece öğretmen desteği, düzen ve organizasyon ve öğretmen kontrolü etkili bulunmuştur. Aile ve okula ait tüm durumlar birlikte incelendiğinde; ailedeki bağlılık, boş zamanı değerlendirme biçimi, çatışma gibi değişkenlerin çok önemli olduğu, sınıfla ilgili ise sadece öğretmen desteği ile ilgili değişkenin önemli olduğu bulunmuştur.
Özellikle, aile ortamında, yüksek özsaygının aşağıdaki değişkenlerle ilişkisinin anlamlı olduğu gözlemlenmiştir. Bunlar sırasıyla:
1. Yüksek bağlılık, sorumluluk, aile bireylerinin birbirlerine sundukları yardım ve destek,
2. Aile bireyleri arasında duyguların ifade edilmesi,
3. Yüksek bağımsızlık, atılganlık becerisi ve aile bireylerinin kendi kendilerine yetebilme düzeyleri,
4. Entellektüel ve kültürel aktivitelere yüksek düzeyde ilgi,
5. Sosyal etkinliklere ve boş zaman aktivitelerine katılım,
6. Değerler ve diğer konularla ilgili ahlaki vurgu,
7. Aile etkinliklerini ve sorumlulukları planlamanın açık ve anlaşılır bir düzenlemesinin ve yapılandırılmasının olması,
8. Düşük düzeyde ifade edilen/sergilenen aile bireyleri arasındaki çatışma, öfke ve saldırganlık,
9. Az denetim ve aile hayatını sürdürmek için kullanılan katı kuralların az olması.
Okul/Sınıfla ilgili değişkenlere bakıldığında ise yüksek özsaygının,
1) Sınıf aktivitelerine yüksek katılım ve ilgi,
2) Öğrenciler arasında arkadaşça ilişkiler ve sınıfın parçası gibi hissetme,
3) Yüksek öğretmen desteği ve öğrencilere yönelik ilgi,
4) Öğrenci aktivitelerinde ve görevleri yönlendirmede düzen ve organizasyon,
5) Sınıf çalışmalarını ve davranışları yönlendirmeyle ilgili kuralların açık olması ile ilişkili olduğu gözlemlenmiştir.
Bu çalışmaların sonuçları özsaygı gelişiminde aile ortamının algılanışının, sınıf ortamının algılanışından daha fazla etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bulgular; sıcak, destekleyici, entellektüel ve sosyal açıdan aktif, düzenli ama rahat, özgür aile ya da sınıf ortamlarının olumlu bir özsaygının gelişiminde önemli rol oynadığını göstermiştir. Sıcak bir destekle yan yana sunulan ebeveyn kontrolü; sosyal sorumluluk, öz denetim, bağımsızlık ve özsaygı gibi özelliklerin gelişmesini kolaylaştırır. Ebeveyn kontrolü değil de özellikle ebeveyn desteği özsaygının gelişiminde etkin rol oynamaktadır. Yapılan çalışmalardaki ilginç bir bulgu da ergenlerin özgür, kontrolün daha az olduğu bir aile isterken, aynı zamanda, kaotik olmayan, düzenli bir aile istediğidir.
Ergenlerin yüreklendirici ve destekleyici ama göreceli olarak daha az otoriter ve kontrol eden aileleri istedikleri de gençlerle yapılan çalışmaların birçoğundan elde edilen ortak sonuçlardandır.
HAFTAYA DEVAM KALIN SAĞLICAKLA!
