Yolun yan tarafındaki Dur yolcu” yazıtını göstererek, 1960 yılında askeri birlikte görev yapan Trabzonlu Seyran Çebi tarafından Çanakkale kara ve deniz muharebelerinin Türk ve dünya tarihi açısından önemini vurgulamak adına oraya yerleştirilmiş olduğundan bahseden Rehberimiz Cemil Kalyoncu, Necmettin Halil Onan'nın şiirinden de 2 kıta okudu.
Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.
Bu ıssız, gölgesiz yolun sonunda
Gördüğün bu tümsek Anadolu'nda,
İstiklal uğrunda, namus yolunda
Can veren Mehmed'in yattığı yerdir.
Rehber Cemil Kalyoncu; O gün boğazın her iki yakasında toplarıyla boğazı ve Çanakkale'yi kahramanca savunan, kahraman Türk topçuları kesin ve parlak bir zafer kazanırlar. Kazandıkları bu muhteşem zaferi tarihimizin şanlı sayfalarına altın harflerle, 18 Mart 1915 deniz zaferi olarak yazdırdılar. Türk topçularının kazandığı bu zafer bir kez daha bütün dünyaya, boğazında, Çanakkale'nin de geçilemeyeceğini açık ve net olarak göstermiştir.” dedi.
Daha sonra sur kapısından geçerek, yolun sağ tarafında yer alan, 550 yıldan beri ayakta duran, üç yapraklı yonca şeklinde yapılmış olan, Kilitbahir kalesini gördük. İstanbul'un fethinden hemen sonra boğazı ve Çanakkale'yi daha iyi savunabilmek adına, 1461-62 yılları arasında, Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmış olduğunu öğrendik. Rehberimiz, iki bölümden olan kalenin, iç kale kısmının Fatih Sultan Mehmet'in Allah sevgisini, dış kalenin ise vatan ve millet sevgisini ifade etmekte olduğunu anlattı. Gözetleme kulesinin ise Kanuni Sultan Süleyman döneminde, 1541-42 yılları arasında inşa edilmiş olan, Sarı Kule olduğu bilgisini paylaştı.
Ardından yolun sol tarafında yer alan, Kilitbahir Kalesinin en büyük en güçlü tabyaları olan, 1770-1890 yılları arasında üçgen şeklinde bir plana göre, 50.000 m² alan üzerine yapılan Namazgâh tabyalarından ve Çanakkale Savaşında buranın öneminden bahsetti. 1960 yılına kadarda, bu tabyalardan boğazın savunmasına devam edildiğini, detaylarıyla belirtti.
Kilitbahir kale savunmasını daha güçlü hale getirebilmek adına, Abdülhamit döneminde Mimar Asaf Paşa tarafından 1892 yılında yapılan, 7 toplu, 8 cephanelikli Rumeli Mecidiye Tabyası, 2010 yılında onarım görmüş. 18 Mart 1915 günü 1 dakikada, 150 ile 900 kg. arası ağırlıklarda 35 top mermisine hedef olan bu tabya, Edremitli Koca Seyit'inde görev yaptığı tabya.
Bu tabyadaki cephanelik, düşman gemisinden atılan bir top mermisi ile havaya uçuyor. 16 topçu eri burada şehit düşüyor. 24 topçu eri ağır yaralanıyor. Manastırlı Yüzbaşı Hilmi Bey, Niğdeli Ali, Denizlili Ömer, patlama esnasında toprağa gömülmüş olan ve yarı baygın olarak çıkarılan Edremitli Koca Seyit, bu patlamadan kurtulan 4 kişi oluyor. Kendine geldiğinde etraftaki bu korkunç manzarayı, yaralı ve ölenleri gören Koca Seyit, 215 kg. ağırlığındaki top mermisini, Allah'ın ona verdiği güçle, dilinde, yüreğinde dua ile Niğdeli Ali'nin de yardımıyla sırtına alıp kaldırıyor. 5 basamaklık yüksekliği sırtında mermi ile tırmanıp, mermiyi topun ağzına veriyor. Ateşlenen bu top mermisi ile boğazdaki İngiliz Queen zırhlısı boğaz sularına gömülüyor.
Edremitli Koca Seyit ve arkadaşlarının dikilmiş olan heykeline saygı, minnet ve gurur duygularıyla bakıp, onlara ve Mecidiye şehitliğinde yatan şehitlerimize de dua ettikten sonra oradan ayrıldık.
2. ziyaret yerimize giderken rehberimiz Cemil Kalyoncu araçta, Çanakkale ve Çanakkale Boğazı'nın dünyadaki önemi ile ilgili bilgiler paylaşmaya devam edip, neden İngiliz ve Fransızların bu bölgeye saldırdıklarını anlattı.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde, 1540'lı yıllarda, Piyale paşa tarafından Osmanlı Donanmasının içme ve kullanma suyunu karşılamak amacıyla yaptırılan, Havuzlar şehitliğinin yanından geçerken, Çanakkale savaşlarında bu bölgenin, ağır yaralıların sevk hastanesi olarak hizmet verdiğini öğreniyoruz. 21 Haziran 1915 günü meydana gelen, 1. Kerevizdere muharebesinde yaralanan subay ve erler, tedavi için buraya getirilmiş fakat sevk edilemeden şehit düşmüş. Burada yapılan kabre üst üste defnedilmiş. 1961 yılında Çanakkale şehitleri Yaptırma ve Yaşatma Derneği tarafından Havuzlar şehitliği yapılmış.
Devam edecek.
