Günümüzde genellikle zekanın birbiriyle ilişkili ya da ilişkisiz pek çok etmen ya da yetenekten oluştuğu kabul edilmektedir. Buna göre, zekanın belirli bazı etmenler dikkate alınarak değerlendirilmesi ve edinilen sonucun Zeka Bölümü (ZB) puanı ile ifade edilmesi, yanlış bir uygulamadır. Gerçek bir değerlendirme bu etmenlerin tek tek ele alınmasıyla mümkün olabilir. Bu konuda en kapsamlı çalışma Çoklu Zeka Kuramını geliştiren Gardner tarafından yapılmıştır. Gardner, zekayı "bir ya da birden fazla kültür için değerli olan bir ürünü ortaya koyma ya da problem çözme yeteneği" olarak tanımlamıştır. Gardner'a göre bireyin yedi tür zekası vardır. Bunlar:
*Sözel Zeka: Dil becerileri. Kelimeleri kullanma ve yorumlama yeteneği, yazılı ve sözlü anlatım, öykü, şiir yazma ve diğer edebiyat becerileri sözel zekaya bağlı yeteneklerdir.
*Mantıksal Zeka: Zeka testlerinin ölçmekte olduğu yetenek alanı olarak benimsenmektedir. Genellikle analitik ve bilimsel düşünme diye adlandırılan yetenekleri içerir. Matematik ve fen alanını kapsar. Mantıksal zeka toplumda oldukça fazla değer verilen bir yetenek alanıdır. Bu çeşit zekaya sahip olan öğrenciler okullara giriş sınavlarında üstün başarı gösterirler.
*Müziksel Zeka: Dil de olduğu gibi müzik de bireyin kendini ifade araçlarından biridir ve Gardner müziğin kendisine has bir zekası olduğunu savunur. Bu zekası üstün olan kişiler, bir şarkının ritmini kolayca yakalayabilirler.
*Uzamsal Zeka: Uzamsal dünyanın zihinsel modellerini biçimlendirme yeteneğidir. Bunu yaparken birey, modeli yönetir ve yönlendirir. Üç boyutlu düşünme bu zekanın en belirgin özelliğidir. Denizci, mühendis, cerrah, heykeltraş ve ressam olmak için bu tür zekaya sahip olmak gerekmektedir.
*Bedensel Zeka: Bedeni son derece duyarlı ve etkili biçimde kullanma yeteneğidir. Yüksek bedensel zekaya sahip insanlar, tiyatro, bale, spor ve dans da başarılıdırlar. Zihin ve beden bağlantısını iyi biçimde kurarlar.
*Başkalarını Anlama: Bu diğer kişilerin nasıl çalıştıklarını, onları nelerin güdülediğini, onlarla birlikte nasıl çalışacağını anlama yeteneğidir. Satış elemanlarının, politikacıların, öğretmenlerin ve din görevlerinin bu tür zekaları vardır ya da sahip olmaları gerekir.
*Benlik Bilgisi: Kişi kendisini ve duygularını anlamasını sağlayan içgörünün rehberliği ile kendi davranışlarını yönlendirir ve biçimlendirir. Birey ayrıca bu bilgiyi kullanarak sahip olduğu diğer zekalarına ait bilgilere de sahip olur. Gardner’a göre bireyler öyle ya da böyle bu zekaların tümüne değişik düzeylerde sahiptir. Kimisinde çok gelişmişken kimisinde de gelişimleri ortalama çevresinde kalmış olabilir. Zeka tanımlaması yapmaya çalışanların büyük bir bölümü Gardner’a göre, zekaya çok sınırlı bakmakta ve sadece onun yukarıda açıklanan zekalarından Sözel Zeka ile Mantıksal Zekayı tanımlamaktadırlar.
Bir anne olarak tavsiyem; çocuğunuzu tanımlarken belli bir kalıba sokmadan kendisi olmasına izin verin. Bu da ancak bireyin ilgi alanları, yeteneklerinin hangi zeka kategorisinde olduğunu bilmekle mümkündür.
Sizin Çocuğun IQ’ su Kaç?
Esra ERDOĞAN
Yorumlar