Bu durum hafif bir şişlikle başlayabilir ve zamanla ilerleyerek sertleşmiş dokular, hareket kısıtlılığı ve enfeksiyon riskinde artış gibi daha ciddi sorunlara yol açabilir. Günlük hayatı olumsuz etkileyebilen lenfödem, özellikle erken evrelerde kontrol altına alındığında daha kolay yönetilebilir.
Lenfödemin Nedenleri ve Türleri
Lenfödem iki ana kategoriye ayrılır: Birincil (primer) lenfödem ve ikincil (sekonder) lenfödem. Bu iki tür, farklı nedenlerle ortaya çıkar ve tedavi yaklaşımları değişebilir.
Birincil (Primer) Lenfödem
Primer lenfödem, doğuştan gelen ya da genetik yatkınlık sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Lenf damarlarının normalden daha az gelişmiş olması veya düzgün çalışmaması nedeniyle meydana gelir. Genellikle çocukluk, ergenlik veya erken yetişkinlik dönemlerinde fark edilir. Bazı vakalarda doğumdan itibaren belirti verebilirken, bazen belirtiler yıllar sonra kendini gösterebilir.
Primer lenfödemin başlıca nedenleri şunlardır:
• Genetik Faktörler: Ailede lenfödem öyküsü olması, kişinin de bu hastalığa yatkın olabileceğini gösterir.
• Lenf Damarlarının Gelişim Bozukluğu: Doğumsal olarak lenf damarlarının yeterince gelişmemesi veya dar olması lenfödemi tetikleyebilir.
• Konjenital (Doğuştan) Lenfödem: Bebeklerde görülen lenfödem türüdür ve doğumdan hemen sonra şişliklerle kendini belli eder.
İkincil (Sekonder) Lenfödem
Sekonder lenfödem, lenf sistemine sonradan zarar veren bir durum sonucu gelişir. Bu tür, primer lenfödemden çok daha yaygındır ve genellikle aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:
• Ameliyatlar: Özellikle kanser tedavileri sırasında lenf düğümlerinin çıkarılması lenf akışını bozarak lenfödem gelişmesine yol açabilir. Meme kanseri, rahim kanseri, prostat kanseri gibi hastalıklarda yapılan cerrahi müdahaleler sonrasında lenfödem riski daha yüksektir.
• Radyoterapi: Kanser tedavisinde uygulanan radyasyon, lenf düğümlerine ve damarlarına zarar vererek lenfödem oluşumuna neden olabilir.
• Travma ve Yaralanmalar: Kazalar, ağır darbeler, yanıklar veya ameliyat sonrası oluşan skar dokuları lenf yollarını tıkayarak sıvı birikmesine sebep olabilir.
• Enfeksiyonlar: Filaryazis gibi bazı parazit enfeksiyonları, lenf sistemine ciddi zararlar vererek lenfödemin gelişmesine yol açabilir.
• Obezite: Fazla kilo, lenf akışını baskılayarak lenfödem oluşumuna neden olabilir veya mevcut lenfödemi kötüleştirebilir.
Sekonder lenfödem, genellikle tetikleyici bir olaydan sonra gelişir ve erken fark edilirse daha kolay yönetilebilir.
Lenfödemin Evreleri
Lenfödem zamanla ilerleyebilen bir hastalıktır ve genellikle dört evrede incelenir:
Evre 0 (Latent Dönem): Henüz gözle görülür bir şişlik yoktur, ancak lenf sistemi zayıflamaya başlamıştır. Kişi, etkilenen bölgede hafif bir ağırlık veya gerginlik hissedebilir.
Evre 1 (Reversible – Geri Dönüşlü Dönem): Şişlik gün içinde belirginleşir ancak dinlenme veya yükseltilmiş pozisyonda tutulduğunda azalır. Dokular henüz sertleşmemiştir ve erken müdahale ile durum kontrol altına alınabilir.
Evre 2 (Spontan İrreversible – Kendiliğinden Geri Dönmeyen Dönem): Şişlik daha kalıcı hale gelir, cilt sertleşmeye başlar ve basınç uygulandığında çukurlaşma (pitting ödem) görülmez.
Evre 3 (Elephantiasis – İleri Dönem): Dokular sertleşir, cilt kalınlaşır ve lenfödem bölgesinde şekil bozuklukları oluşabilir. Enfeksiyon riski artar ve hareket kısıtlılığı belirginleşir.
Lenfödemi Yönetmek Mümkün !
Lenfödemin tamamen ortadan kaldırılması her zaman mümkün olmasa da doğru yaklaşımlar sayesinde (Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi ) semptomları kontrol altında tutabiliyoruz .Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi nin aşamaları da şöyle;
* Manuel Lenf Drenaj masajı : Özel tekniklerle yapılan bu masaj lenf sıvısının vücutta doğru şekilde yönlendirilmesine yardımcı olur.Burda bilmeniz gereken bu masajın sıradan bir masaj olmadığıdır.Bu alanda özel eğitim almış bir hekim ya da Fizyoterapist tarafından yapılması gerektiğidir.Aksi takdir de yanlış yapılan masaj faydadan çok zarar verir.
* Kompresyon Bandajları ve Çorapları: Tedavi sırasında yapılan bandaj uygulamaları ödem kontrol altına alındığında mutlaka kişiye özel ölçülerde yapılan kompresyon çorabıyla desteklenmelidir.
* Cilt Bakımı: Lenf ödemli kişiler cildini mutlaka iyi korumalıdırlar.Enfeksiyona yatkın olan cilt temiz nemli ve sağlıklı tutulmalıdır.
* Egzersiz: Lenf sıvısının dolaşımını arttırmak için hafif yürüyüşler ,pilates ve yüzme önerilir.
LENFÖDEM İLE YAŞAM
NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Kol lenfödemi olan hastalara öneriler
• Etkilenen kolunuzla fazla yük taşımaktan kaçının. Bavul, ağır torbalar veya çantalar taşırken ağırlığı iki kola eşit olarak dağıtın.
• Kesici aletleri kullanırken dikkatli olun, elinizi kesmemeye özen gösterin..
• Küçük kazalara karşı çantanızda her zaman antiseptik bir solüsyon (örneğin batikon) bulundurun.
• Cildi tahriş edebilecek dar giysilerden, sıkı kemerlerden ve sert dikişli kıyafetlerden kaçının.
•Etkilenmiş kolunuzdan tansiyon ölçtürmeyin.
Genel bakım tavsiyeleri
• Tırnak kesimi sırasında dikkatli olun, cildinize zarar vermemeye özen gösterin.
• Manikür yaptırmayın veya yaptırıyorsanız tırnak etlerinizin kesilmemesini sağlayın.
• Kuaförde saç işlemleri sırasında omzunuza sıcak uygulama yapılmasını önleyin. Özellikle perma gibi işlemler sırasında sıcak ruloların doğrudan temas etmemesine dikkat edin.
• Tüy alımı sırasında jilet veya ağda yerine elektrikli tıraş makinesi kullanmayı tercih edin. Traş başlıklarının temizliğine dikkat edin.
• Sıcak ortamlar lenf akışını olumsuz etkileyebilir.O yüzden hamam-sauna gibi ortamlarda bulunmayın.
• Doğrudan güneş ışığına uzun süre maruz kalmaktan kaçının.Mutlaka güneş kremi kullanın.
• Cildinizin hassasiyetine zarar verebilecek alerjen içerikli kozmetik ürünlerden kaçının.
• Sıkı takılar (bilezik, yüzük vb.) kan dolaşımını etkileyebilir, bu nedenle mümkün olduğunca gevşek takılar tercih edin.
• Evcil hayvanlarla temas ederken çizilmeye veya tırmalanmaya karşı önlem alın, yaralanmalardan kaçının.
Bacak lenfödemi olan hastalara tavsiyeler
•Uzun süre ayakta kalmaktan kaçının
•Çıplak ayakla dolaşmayın.
•Tırnaklarınızı keserken dikkatli olun etinizi kesmeyin, kanatmayın.
•Güneş ışığına direk maruz kalmayın ,mutlaka güneş kremiyle ilgili bölgeyi koruyun.
•Kedi-köpek tırmalamasına dikkat edin.
•Ayak temizliğinize özen gösterin.
•Spor yaparken kalçanızı aşırı geren egzersizlerden kaçının.
•Olduğu yerden bağımsız olarak mutlaka kilonuza dikkat edin.Beslenme programınızın düzenlenmesinde bir diyetisyen yardımı alın.
**Etkilenmiş olan bacak ya da kola enjeksiyon ve iğne yaptırmayın.
•Etkilenen bölgede herhangi bir enfeksiyon varlığında mutlaka doktora başvurun.
Lenfödem kronik bir hastalık olsa da, erken teşhis ve doğru tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilir.Eğer lenfödem riski taşıyorsanız uzman bir doktora veya Fizyoterapiste danışarak erken önlem alabilirsiniz.Doğru yaklaşımlarla lenfödemde sağlıklı bir yaşam sürmek mümkün.
